بسمه تعالی

 دستورالعمل شناسایی و مبارزه با سوسک برگخوار نارون

بهار 1400

مقدمه

درخت نارون (Ulmus spp.) یکی از درختان غالب و پرکاربرد در فضای سبز مناطق شهری از جمله کرمانشاه میباشد. این درخت از خانواده اولماسه (Ulmaceae) می باشد. یکی از سازگارترین درختان در فضای سبز به شمار میرود و دارای گونه های مختلف از جمله برگ ریز، اوجا، چتری، ملج و نارون مجنون میباشد. سوسک برگخوار نارون یکی از آفات مهم درختان نارون است که هر ساله خسارت زیادی به فضای سبز در اکثر نقاط شهری وارد میکند.

مرفولوژي (شكل شناسي):

 سوسك برگخوار نارون با نام علمي luteolla Xanthogaleruca از مهمترين آفات نارون ميباشد كه به راسته سخت بالپوشان (Coleoptera) تعلق دارد. حشره كامل آن سوسكي به طول 5 تا 7 میلیمتر با بالپوشهایی به رنگ زرد مایل به سبز با دو نوار طولی سیاه رنگ بر روی بالپوشها میباشد. حشرات نر کمی کوچکتر و تیره تر نسبت به ماده ها هستند.

حشره کامل بعد از تغذیه و جفتگیری، اقدام به تخم گذاری بصورت دسته ای در سطح زیرین برگ ها (گاهی روی برگ) میکنند. تخم حشره زرد رنگ و دارای سطحی مشبک، مخروطی به رنگ زرد نارنجی بوده و به طول تقریبی یک میلیمتر است .

لارو کامل به طول 9 میلیمتر بوده، موهای سیاه رنگی روی بدن لارو دیده میشود. لاروهای تازه از تخم تفریخ شده سیاه رنگ اند. بعد از مدتی تغذیه لاروها زرد یا سبز رنگ شده و نوارهای باریک تیره رنگ روی بدن آنها دیده میشود. لاروهای سن سوم دو نوار سیاه در کنار بدن خود دارند و بدینوسیله از لاروهای اول و دوم تشخیص داده میشوند.

لاروها پس از گذراندن سه سن لاروی و بعد از اتمام تغذیه  از برگها،  از تنه درختان به سمت پایین حرکت میکند و در لابلای تنه زیر پوست و یا در خاک پای درختان تبدیل به شفیره  از نوع آزاد شده و بعد از گذراندن مدتی در حدود یک هفته مجدداً تبدیل به حشره کامل شده و نسل دوم این آفت آغاز می گردد.

بیولوژی (زیست شناسی):

سوسک برگخوار نارون زمستان را به صورت حشره کامل در شکاف تنه درختان، لابلای پوستکهای درخت و شکافهای زمینی و لابلای خار و خاشاک گذرانده و با مساعد شدن شرایط آب و هوایی در کرمانشاه معمولا از اواسط فروردین ماه تا دهه اول اردیبهشت ماه همزمان با تورم جوانههای نارون از پناهگاههای زمستانه خارج میشود و پس از تغذیه از برگهای جوان آماده جفتگیری میشود. تقریبا در دهه دوم اردیبهشت ماه شروع به تخم ریزی میکند، تعداد تخمها در هر دسته در زیر برگ 10 تا 35 عدد است بعد از حدود یک هفته لاروها از تخم بیرون میآیند. خطرناک ترین مرحله این آفت همین مرحله لاروی است.

مرحله لاروی دارای سه سن لاروی میباشدکه حدود 20 تا 22 روز طول میکشد. لاروها اغلب به صورت انفرادی فعالیت میکنند. بیشترین میزان تغذیه و خسارت مربوط به سن دوم لاروی است . همچنین با بزرگ شدن لاروها رنگ آنها از سیاه به زرد شیری تبدیل میشود پس از آن تبدیل به شفیره زرد رنگ در پای درخت میشوند دوره شفیرگی نیز 5 تا 6 روز طول میکشد. ظهور حشرات کامل نسل دوم در دهه آخر خرداد بوده و از اوایل تیرماه شروع به تخم ریزی میکنند و بدین ترتیب نسل دوم تا اوایل شهریور ماه ادامه دارد. حشرات کامل این نسل پس از مدتی تغذیه زیر خاک رفته در عمق 2 تا 3 سانتی متری بدون حرکت به پشت میخوابند و بدین ترتیب بقیه پاییز و زمستان را سپری میکنند.

علائم خسارت آفت:

در فروردین ماه حشره کامل از پناهگاه زمستانه خود خارج شده و از برگهای جوان تغذیه میکند آثار تغذیه آن به شکل قلوه کن شدن برگهای جوان میباشد و به برگ حالت غربالی میدهد. در نتیجه اولین علائم ظهور این آفت در سال جدید مشاهده ی برگهای قلوه کن (سوراخ) شده میباشد.

بعد از شروع تغذیه لاروهای این آفت، به دلیل تغذیه از بافت پارانشیم برگ، برگها حالت توری میگیرند خطرناکترین مرحله خسارت زایی آفت مرحله لاروی به خصوص لارو سن 2 میباشد. در اثر تغذیه شدید لاروها و خسارت وارد شده به درخت توسط لاروها باعث ریزش برگها و خزان زود رس درختان نارون خواهد شد. در صورت تکرار خسارت آفت هر ساله و عدم تغذیه مناسب درختان نارون به مرور مرگ خاموش سراغ درختان آمده و همین امر موجب پیدایش آفات و بیماریهای جدید نظیر سوسک پوستخوار نارون و بیماری قارچی مرگ هلندی نارون میشود.

کنترل و مبارزه:

مبارزه غیر شیمیایی:

با توجه به علائم اولیه خسارت آفت،  تشخیص دقیق و به موقع این علائم میتوان زمان مناسب جهت مبارزه علیه این آفت را تخمین زد. با توجه به اینکه همه ساله خسارت زیادی در سطح گسترده به درختان نارون فضای سبز کرمانشاه وارد میکند مبارزه به موقع در حداقل زمان ممکن حائز اهمیت است. استفاده از روشهای غیر شیمیائی به علت داشتن هزینه زیاد، تأثیر کمتر و زمان بر بودن نسبت به روشهای شیمیائی کمتر مورد توجه قرار میگیرد. از طرفی با در نظر گرفتن اینکه آفات با گذشت زمان نسبت به مبارزه شیمیائی مقاومت پیدا کرده و سازگار شده در نتیجه سموم شیمیائی روی آنها کمترین تأثیر را خواهد داشت و همچنین از اثرات مخرب و جبران ناپذیری که سموم شیمیائی بر انسان و محیط زیست داشته جلوگیری شده،  از این رو استفاده از روشهای غیر شیمیائی بدلیل اینکه هیچگونه زیانی بر انسان و محیط زیست نخواهد داشت و باعث ایجاد پایداری در فضای سبز خواهد شد در نتیجه از اهمیت ویژه ای برخوردار خواهد بود.  بهترین و مهمترین روشهای مبارزه غیر شیمیائی علیه این آفت مبارزه زراعی، مبارزه بیولوژیک، استفاده از ترکیبات گیاهی بی خطر و تله های چسبناک میباشد.

1-    مبارزه زراعی: اقدامات زراعی نظیر آبیاری به موقع و مناسب، کوددهی اصولی درختان نارون و تقویت خاک، یخ آب زمستانه، کند و کوب پای درختان، دفع علفهای هرز پای درختان و حذف تنه جوشها و پاجوشهای درختان، هرس به موقع و اصولی شاخه های خشک و آفت زده، جمع آوری و امحا بقایای گیاهی در فصل پاییز و همچنین جلوگیری از انجام هرس سنگین درختان

2-   مبارزه بیولوژیک:  مبارزه بیولوژیک به معنی استفاده از دشمنان طبیعی در جهت کنترل جمعیت آفت است. کنترل بیولوژیک پدیده ای طبیعی است که هدف آن کنترل و تنظیم جمعیت موجودات میباشد  که ممکن است به طور طبیعی یا با دخالت انسان اتفاق بیافتدکه در این صورت به آن کنترل بیولوژیک کاربردی گفته میشود. سوسک برگخوار نارون دارای پارازیتهایی است که عبارتند از: زنبور پارازیتوئید تخم  Tetrastichus gallerucae، و گونه ی Tetrastichus brevistigma پارازیتوئید پیش شفیره و شفیره ی آفت می باشد و یک مگس به نام Erynna nidita  که پارازیتوئید حشره کامل سوسک برگخوار و کفشدوزک Oenopia cinglobata   که پارازیت داخلی حشره کامل میباشد. باید توجه داشت تا حد اماکن از سمپاشیهای شیمیائی بی رویه درجهت حفظ دشمنان طبیعی جلوگیری کرد.

3-   استفاده از ترکیبات گیاهی: در این روش از  ترکیبات گیاهی نظر عصاره درخت زیتون تلخ و یا اکالیپتوس علیه آفت استفاده میشود. نظیر این ترکیبات که آماده مصرف میباشد را میتوان از داروخانه های گیاهپزشکی تهیه کرد. از جمله صابونهای حشره کش میتوان به پالیزین اشاره کرد که از روغن نارگیل و عصاره گیاهی تهیه شده است و به نسبت 2/5 در هزار مورد استفاده قرار میگیرد.

4-   تله های چسبناک زرد رنگ: یکی از روشهای مؤثر و کارآمد در کنترل جمعیت آفت استفاده از نوارهای زرد دو طرف چسبناک است که دور تنه ی درخت نصب میشود. همزمان با شروع حرکت لارو سن سه که پس از تغذیه از برگ و ایجاد حالت توری روی برگ برای تبدیل شدن به شفیره شروع به حرکت از روی تنه ی درخت به سمت پایین کرده تا نسل دوم آفت آغاز شود، که این زمان در کرمانشاه از هفته دوم اردیبهشت ماه تا اواخر اردیبهشت ماه میباشد. این تاریخ بهترین زمان استفاده از این تله های چسبناک میباشد. در حین حرکت لارو از تنه درخت به سمت پایین به تله های مذکور چسبیده و تا میزان قابل توجهی جمعیت نسل دوم آفت، کنترل میشود.

مبارزه شیمیایی:

مبارزه شیمیایی علیه آفات یکی از متداولترین و کارآمدترین روشهای مبارزه با آفات به شمار میرود که به دلیل راحت بودن و تأثیر سریع آن بیشتر مورد توجه قرار میگیرد اما نباید مضرات آنرا نادیده گرفت. در محدوده فضای سبز شهری کرمانشاه هر ساله زمانیکه سمپاشی به شیوه ی اصولی و در زمان مناسب انجام شده، نتایج مناسبی را دربر داشته است.

سم پاشی زمستانه درختان فضای سبز:

بهترین زمان سم پاشی زمستانه برعلیه آفت سوسک برگخوار در شرایط آب و هوایی کرمانشاه دو هفته قبل از تورم جوانه (اوایل اسفند ماه) می باشد.

سم پاشی زمستانه که شامل استفاده از ترکیبات روغن ولک به نسبت 20 در هزار و حشره کش های فسفره نظیر دورسبان، دیازینون و... به نسب 1/5 در هزار استفاده می شود.

در مورد نحوه سم پاشی درختان، در ابتدا باید قسمت تنه درختان از بالا به پایین، سپس قسمت های بیرونی تاج به صورت عمودی از بالا به پایین و از پایین به بالا به طور کامل شسته شود.

باید توجه داشت سم پاشی تنه نسبت به شاخه ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

زمان مناسب سمپاشی در کرمانشاه

با توجه به افزایش تدریجی دما در چند سال اخیر در کرمانشاه زمان ظهور حشره کامل از فروردین ماه همزمان با ظهور برگهای جوان بوده بعد از تخمگذاری روی همین برگها بعد از مدت تقریبی ده روز (اواسط فروردین ماه)  لارو سن یک از تخم خارج شده و شروع به تغذیه از برگها کرده و حالت توری  به برگ میدهد. کنترل آفت در این زمان حائز اهمیت بوده زیرا با انجام یکبار سم پاشی درصد قابل توجهی از جمعیت آفت را قبل از رسیدن به آستانه زیان اقتصادی کنترل کرد.

به طور معمول به دلیل اینکه این آفت دو نسل در سال داشته و سم پاشی علیه آن دو بار در سال انجام میگیرد میتوان با مدیریت اصولی و صحیح سم پاشی را به یکبار در سال کاهش داد.

سموم مورد استفاده در مناطق:

سموم پرکاربرد و مؤثر در کنترل آفت در مناطق هشتگانه با توجه به نتایج بدست آمده به شرح ذیل میباشد:

1-    استفاده از سم مالاتیون 57% به  نسبت 1/5 در هزار به همراه ایمیداکلوپراید(کنفیدور) به نسبت 0/5 در هزار

سم فوزالون (زولون) به نسبت 2 در هزار    

چند نکته مهم و ضروری:

1-    همواره در اجرای استفاده از سموم شیمیایی با کارشناسان گیاهپزشکی مشورت نموده و خودسرانه اقدام به سمپاشی نکنید.

2-    رعایت تناوب سالانه در کاربرد استفاده سموم ضروری است تا آفات در برابر یک نوع سم خاص مقاوم نشود( مگر در موارد خاص )

3-     زمان انجام سمپاشی ( در ساعات گرم روز نباشد ) و نیز اقدام  به سمپاشی در هوای آرام ( عدم سمپاشی در باد و طوفان ) ایده آل و دز مصرفی سم طبق بروشور مربوطه یا نظر کارشناس گیاهپزشک میبایست انجام گیرد.

4-    حین سمپاشی باید از لوازم ایمنی مناسب نظیر: دستکش، لباس کار، ماسک، کلاه و عینک اسفاده نمود.

استفاده از روغن های همراه سموم نظیر روغن مویان به همره آفت کش که موجب نگهداری طولانی تر  سموم بر روی برگ گیاهان شده و اثر آن ها را افزایش میدهد.

نکات مهم در کنترل آفت مناطق هشتگانه:

از دیگر برنامه های صورت گرفته نشانه گذاری مکانهای مهمترکه کانون آلودگی بوده به جهت اولویت در زمان سم پاشی میباشد مکانهایی که در جدول ذیل مشاهده میشود با توجه به بازدیدهای صورت گرفته در مناطق و شدت خسارت آفت طی سالهای گذشته از اهمیت ویژه ای برخوردار میباشند.

مناطقی که زودتر و بیشتر از دیگر مکانها آلودگی داشته اند به عنوان کانون آلودگی مشخص شده که لازم است در زمان شروع سمپاشی به این نقاط توجه ویژه ای وجود داشته باشد.

آدرس های قید شده در جدول تقریبا تمام مکانهای مهم در هر منطقه میباشد. اما باید توجه داشت که سمپاشی تمام درختان نارون در مناطق هشتگانه انجام گیرد.